4. De vruchtbare opwellingsgebieden
Opwelling
Hoofdstuk 3: de mondiale transportband beschreef hoe diep water in de noordelijke Atlantische Oceaan zinkt en een reis door de diepe oceaan begint die honderden jaren duurt.
Je zult je nu misschien afvragen hoe diep water terug aan de oppervlakte komt. Dit gebeurt op plaatsen waar de stroming van de oppervlaktestromen plaats maakt voor het water eronder om naar de oppervlakte te komen, dat is om "op te wellen". Het opgewelde water is over het algemeen veel kouder dan de omringende oppervlaktewateren. Het is dus gemakkelijk te zien op satellietbeelden van de zeeoppervlaktetemperatuur (SST; 'sea surface temperature').
Overvol van voedingsstoffen
Deze opwellingsgebieden zijn cruciaal voor leven in de oceaan, daar opgeweld water rijk is aan voedingsstoffen, zoals stikstof- en fosforverbindingen.
In de diepte, waar er geen zonlicht is, zijn deze voedingsstoffen van geen nut. Maar wanneer opgeweld water de zonverlichte zone bereikt, laten de voedingsstoffen de groei van fytoplankton toe, de minuscule algencellen onderaan de mariene voedselketen.
Fytoplankton wordt gegraasd door zoöplankton, kleine dieren die op hun beurt door vissen opgegeten worden. Dus de opwellingsgebieden houden vruchtbare visgronden in stand. Ze zijn één van de meest belangrijke ecosystemen op de planeet en een fundamentele economische rijkdom.
Satellieten geven ons een praktisch overzicht van waar het opwellen gebeurt. Overal, behalve in polaire zeeën, worden de opwellingsgebieden gekenmerkt door zeespiegeltemperaturen die lager zijn dan hun omgeving en door hogere fytoplanktonconcentraties (zie beelden rechts).
De voornaamste opwellingssystemen langs de kust
Opwelling langs de kust komt voor in gebieden waar winden oppervlaktewater van de kust weg duwen en dit vervangen wordt door dieper water. Er zijn een aantal kleinere opwellingsgebieden over de hele wereld, maar de voornaamste kustopwellingssystemen vindt men aan de oostelijke zijde van de oceaanbassins, naast de subtropische equatoriale stromen van de Atlantische en Stille Oceaan, en nauw verbonden met de koude, oostelijke randstroom:
- Het opwellingssysteem van de Canarische Stroom
- Het opwellingssysteem van de Benguelastroom
- Het opwellingssysteem van de Californiastroom
- Het opwellingssysteem van de Perustroom
Elk van deze houdt een rijk ecosysteem en commercieel belangrijke visgronden in stand. Deze grote mariene ecosystemen staan onder toenemende druk door overbevissing, vervuiling en habitatwijzigingen. Eén ervan is de Benguela, die op de volgende pagina beschreven wordt.
Localiseer de opwelling vanuit de ruimte!
