3. Ευτροφισμός και Υγεία   (1/5)

Ευτροφισμός

Στη φύση, ο ευτροφισμός είναι συνηθισμένο φαινόμενο σε οικοσυστήματα γλυκού νερού και σε εκβολές ποταμών με αλμυρό νερό και είναι πραγματικά ένα μέρος της φυσιολογικής διαδικασίας γήρανσης του πολλών λίμνων και τέλματων. Ενώ αυτό διαφέρει για κάθε λίμνη ή εκβολή, εκείνες που τρέφονται φυσικά με πλούσια θρεπτικά συστατικά από ένα ρεύμα ή ποτάμι ή κάποια άλλη φυσική πηγή περιγράφονται ως «ευτροφικά», που σημαίνει ότι είναι πλούσια σε θρεπτικά συστατικά και, συνεπώς, άφθονα σε φυτική και ζωική ζωή. Ο ευτροφισμός δεν είναι απαραίτητα επιβλαβής ή κακός, και η ίδια η λέξη συχνά μεταφράζεται από το ελληνικά υπό την έννοια «καλά θρεμένος» ή «καλό φαγητό». Ωστόσο, ο ευτροφισμός μπορεί να επιταχυνθεί τεχνητά, και στη συνέχεια, η λίμνη ή παράκτια ζώνη και οι κάτοικοί της υποφέρουν τελικά αφού η εισροή θρεπτικών ουσιών αυξάνεται αρκετά πέρα από αυτό που θα έπρεπε να υπάρχει στην φυσική ικανότητα της περιοχής.

Τα νερά που είναι πλούσια σε θρεπτικές ουσίες μπορεί να είναι άφθονα με φυτική και ζωική ζωή.
Πηγή: Friends Revolution

Ο ρόλος του άνθρωπού στον ευτροφισμό

Οι αθρώπινες δραστηριότητες έχουν, κατά τις τελευταίες δεκαετίες (από το μέσα του 20ου αιώνα), οδηγήσει σε δραματική αύξηση το ποσό του αζώτου (Ν) και φωσφόρου (P) σε πολλά υδάτινα συστήματα.

Ανθρώπινες πηγές του N και P

• Λιπάσματα που χρησιμοποιούνται στη γεωργία, στα γήπεδα γκολφ και στους κήπους
• Άζωτο που εκχυλεί από την καύση ορυκτών καυσίμων
• Απορροή που οφείλεται σε διάβρωση του εδάφους
• Διαρροή από εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων

Αυτό το διάγραμμα δείχνει τις περίπλοκες απιπτώσεις των διαφόρων ανθρωπογενών πηγών του ευτροφισμού στην παράκτια ζώνη.
Πηγή: Πανεπιστήιο της Βόρειας Καρολίνας

Επιπτώσεις στα παράκτια οικοσυστήματα

Παρά το γεγονός ότι τα φυτά χρειάζονται θρεπτικά συστατικά για να επιβιώσουν, όταν βρίσκονται στο νερό σε ιδιαίτερα υψηλό επίπεδο οι θρεπτικές ουσίες, μπορεί να προκαλέσουν κάθε είδους προβλήματα. Μια πολύ μεγάλη αύξηση των θρεπτικών ουσιών οδηγεί σε ένα σύνθετο σύνολο βιολογικών και χημικών αντιδράσεων που μπορεί να απειλήσει σοβαρά την ποιότητα του νερού και κατά συνέπεια η βιοποικιλότητα. Μπορεί επίσης να προκαλέσει προβλήματα για την ανθρώπινη υγεία. Οι διάφορες διαδικασίες και οι συνέπειες του παράκτιου ευτροφισμού είναι καλά τεκμηριωμένες και έχει θεωρηθεί ως μία από τις μεγαλύτερες απειλές για την υγεία του θαλάσσιου οικοσυστήματος. Η πρωτογενής παραγωγή συνήθως περιορίζεται από τη διαθεσιμότητα του φωτός και των θρεπτικών ουσιών. Ο εμπλουτισμό από θρεπτικά υλικά αυξάνει το φυτοπλαγκτόν στην πρωτογενή παραγωγή, η οποία αυξάνει τη βιομάζα. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει ακόμη και στην άνθιση των φυκών, η οποία με τη σειρά της μειώνει την απορρόφηση του φωτός μέσα από τη στήλη του νερού.

Το πράσινο χρώμα στο νερό οφείλεται στην ανάπτυξη των φυκών, που προκαλείται από την απορροή θρεπτικών ουσιών από γεωργικές εκμεταλλεύσεις.
Πηγή: ANRA

Επιπτώσεις του ευτροφισμού

Σημαντικές επιπτώσεις του ευτροφισμού περιλαμβάνουν αλλαγές στη δομή και τη λειτουργία του συνόλου του θαλάσσιου οικοσυστήματος και μείωση της σταθερότητας του συστήματος. Η αυξημένη εισροή θρεπτικών ουσιών οδηγεί στις ακόλουθες άμεσες χημικές αντιδράσεις:

• Μια αντίστοιχη αύξηση στις συγκεντρώσεις των θρεπτικών ουσιών στη στήλη του νερού
• Αλλαγή στη σχέση μεταξύ διαλυτού ανόργανου αζώτου (DIN) και διαλελυμένου ανόργανο φώσφορου (DIP) στο νερό:

Τί είναι η αναλογία DIN:DIP;

Οι επιπτώσεις του εμπλουτισμού με θρεπτικά υλικά (πελαγικών οικοσυστημάτων) συνεπάγει μια σταδιακή αλλαγή προς τις εξής κατευθύνσεις:

• Αυξημένη πλαγκτονική πρωτογενή παραγωγή σε σχέση με βενθική παραγωγή
• Κυριαρχία των μικροβιακών τροφικών πλεγμάτων σε σχέση με της γραμμικές πλαγκτονικές τροφικές αλυσίδες
• Κυριαρχία των μη πυριτικών ειδών φυτοπλαγκτού σε είδη διατόμων
• Κυριαρχία του ζελατινώδου ζωοπλαγκτού (μέδουσες) σε σχέση με τα οστρακόδερμα ζωοπλαγκτόν

Τα θέματα ευτροφισμού συχνά χωρίζονται σε τρεις ομάδες:

1. Αιτιολογικοί παράγοντες: εισροές, αυξημένες συγκεντρώσεις των θρεπτικών ουσιών, αλλαγές στην αναλογία Redfield
2. Άμεσες επιπτώσεις: πρωτογενοί παραγωγοί, δηλαδή φυτοπλαγκτόν και βυθιζμένη υδρόβια βλάστηση
3. Έμμεσες επιπτώσεις (δευτερογενείς επιπτώσεις): σχετίζονται με ζωοπλαγκτόν, ψάρια και ασπόνδυλη βενθική πανίδα (τα ζώα που ζουν στο θαλάσσιο πυθμένα).

Μπορείτε να μάθετε περισσότερα για τον ευτροφισμό στην ενότητα Θαλάσσια Ρύπανση

Μπορείτε να μάθετε περισσότερα για τα επιβλαβή φύκια στην ενότητα Θαλάσσια Ρύπανση