1. Η υποβάθμιση του εδάφους
Τί είναι το χώμα;
Το έδαφος είναι το ανώτερο στρώμα της επιφάνειας της Γης. Αποτελείται από μικρά σωματίδια που καλύπτουν το βραχώδες στρώμα που βρίσκεται από κάτω. Ανάλογα με την ποσότητα των κενών αέρα μεταξύ των σωματιδίων, το έδαφος μπορεί να είναι πιο αμμώδες (όταν υπάρχουν μεγάλα και πολλά κενά) ή αργιλώδες (με λίγα και μικρά κενά). Τα αργιλώδη εδάφη κρατάνε περισσότερο νερό από το έδαφος που είναι αμμώδες, αφού δεν υπάρχει και πολύ χώρος για το νερό να περάσει μέσα από τα σωματίδια. Επιπλέον, η επιφάνεια των σωματιδίων της αργίλου είναι πιο ικανή στο να κρατάει τα θρεπτικά συστατικά που είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη της βλάστησης.
Η ποιότητα του εδάφους
Η ποιότητα του εδάφους μπορεί να περιγραφεί ως "η ικανότητα λειτουργίας", ένας ορισμός που αντικατοπτρίζει τις συνθήκες διαβίωσης και την δυναμική φύση του εδάφους (Karlet et. al., 1997). Λαμβάνει υπόψη τρεις παράγοντες: την σταθερή βιολογική παραγωγικότητα, την ποιότητα του περιβάλλοντος, και την υγεία των φυτών και των ζώων. Όταν πρόκειται για την ανάπτυξη οποιουδήποτε είδους βλάστησης, η καλή ποιότητα του εδάφους δείχνει ότι το έδαφος είναι σε θέση να συγκρατεί και μετά να διαθέτει επαρκείς ποσότητες νερού και θρεπτικών ουσιών ώστε τα φυτά να ευδοκιμήσουν. Τα αργιλώδη εδάφη έχουν μεγαλύτερη δυνατότητα συγκράτησης νερού και θρεπτικών συστατικών και θεωρούνται πιο γόνιμα από τα αμμώδη εδάφη.
Η υποβάθμιση του εδάφους
Η υποβάθμιση του εδάφους μπορεί να οριστεί ως η διαδικασία με την οποία το έδαφος χάνει ορισμένα χαρακτηριστικά και μειώνεται σε ποιότητα, και γίνεται όλο και λιγότερο κατάλληλο για συγκεκριμένους σκοπούς, όπως η φυτική παραγωγή. Η υποβάθμιση του εδάφους μπορεί να προκύψει μέσα από μια σειρά διεργασιών. Μερικές από τις κυριότερες είναι: η διάβρωση του εδάφους, η ερημοποίηση, η αλάτωση, η όξινση, η εξάντληση οργανικών και θρεπτικών ουσιών και η συμπίεση. Αυτές οι διαδικασίες αλληλοσυνδέονται σε κάποιο βαθμό και συλλογικά προκαλούν την υποβάθμιση του εδάφους και της γης.
Το πρόγραμμα GLASOD
Το πρόγραμμα GLASOD (Παγκόσμια Αξιολόγηση της Ανθρωπογενής Υποβάθμισης του Εδάφους) ξεκίνησε να χαρτογραφήσει την υποβάθμιση του εδάφους στην δεκαετία του 1980. Έγινε συλλογή πληροφοριών από εμπειρογνώμονες σε όλο τον κόσμο, για την υποβάθμιση του εδάφους σε χώρες ή περιοχές που ήταν γνωστές στους ίδιους. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η διάβρωση από το νερό ήταν αναμφισβήτητα ο πιο σημαντικός παράγοντας της υποβάθμισης του εδάφους σε όλο τον κόσμο, ακολουθούμενη από τη φυσική και χημική αλλοίωση, καθώς και την μείωση της γονιμότητας του εδάφους και της ρύπανσης του εδάφους. Οι Εθνικοί Χάρτες της Υποβάθμισης του Εδάφους, της Οργάνωσης Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO/AGL) δημιούργησε μια διαδραστική έκδοση των πορισμάτων της GLASOD, η οποία είναι διαθέσιμη στο διαδίκτυο.
Πηγή: Πρόγραμμα Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον - GRID)
Ακόμη και αν το GLASOD ήταν η πρώτη παγκόσμια μελέτη για το θέμα, είχε δύο μεγάλες αδυναμίες. Βασιζόταν σε υποκειμενικές απόψεις και συνεπώς, ήταν μεροληπτική, και εστίαζε στα προβλήματα του εδάφους που είναι ορατά με το μάτι, όπως η διάβρωση.
Το 1992, η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης, που υποστηρίζεται από τα πορίσματα του GLASOD και επικεντρώνεται ιδιαίτερα στην ερημοποίηση, υπεγράφη κατά τη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη. Ενώ η υποβάθμιση του εδάφους δεν περιορίζεται στην ερημοποίηση, αυτή η σύμβαση έθεσε τις διεργασίες της υποβάθμισης του εδάφους ως πρώτο πρόβλημα στην παγκόσμια ατζέντα για την αντιμετώπιση των αρνητικών περιβαλλοντικών τάσεων. Οι εκτιμήσεις των ποσοστών της υποβάθμισης από την χρήση της γης είναι ακόμη πιο αβέβαιη από τις εκτιμήσεις για την έκταση της υποβάθμισης, που κυμαίνεται από 5 με 10 εκατομμύρια εκτάρια ετησίως (Scherr και Yadav, 1996).
