1. Welke invloed hebben stromen op ons (4/4)
Stromen beïnvloeden het regionaal klimaat
Zomer in Mawson, Antarctica, ong. 67°ZB. .
Foto: Ray Hegarty
Waarom zo'n verschil?
Rechts staan zomerfoto's van drie verschillende plaatsen, ieder op ongeveer 70° breedte.
Gedurende de periode van een jaar krijgt iedere plaats ongeveer dezelfde hoeveelheid zonneenergie aan de bovenkant van de atmosfeer. Desondanks hebben ze zeer verschillende klimaten.
Hoe zou je de verschillen verklaren?
Het belang van water
De rol van de oceaan in ons klimaat is nauw verbonden met de opmerkelijke warmtecapaciteit van water.
Omdat zowel de latente als de soortelijke warmte van water zo hoog zijn, verplaatst de beweging van water door het aardsysteem ook grote hoeveelheden energie.
Maritieme klimaten
De hoge warmtecapaciteit van de oceaan fungeert als een buffer tegen scherpe temperatuursveranderingen. Dat is de reden waarom maritieme klimaten lagere maximum- en hogere minimumtemperaturen hebben dan landklimaten.
Waterdamp is een sterk broeikasgas. Dus de hoge vochtigheid van de zeelucht fungeert ook als deken om het uitstralen van warmte naar de ruimte 's nachts tegen te houden.
Warme stromen geven energie af in de lucht, zowel rechtstreeks als warmte opgesloten in waterdamp. Ten gevolge daarvan is landwaartse wind van warme stromen zoals de Golfstroom warmer en natter dan in landen met soortgelijke breedtegraden elders.
Bij gemiddelde breedtegraden is het effect het best merkbaar in de winter. De stroom geeft warmte en vocht af aan de atmosfeer, wat mist of motregen geeft wanneer de warme zeelucht boven land afkoelt.
Tropische en subtropische landen die aan warme stromen grenzen hebben hete, vochtige klimaten. Heersende landwaartse winden brengen stormsystemen mee, aangedreven door het hoge gehalte aan waterdamp, met zware regenval en hoog risico op overstroming.
Anderzijds hebben landen bij de koude stromen over het algemeen koelere, drogere klimaten.
Gedurende warme periodes wordt mist veroorzaakt door aflandige hete lucht die afkoelt als deze over de veel koudere zee blaast. Dergelijke mist is de hoofdbron van vocht in de Namib-woestijn aan de kust van Zuid-Afrika, nabij de koude Benguelastroom.
Zomer op 70 graden breedte
Zomer in Scoresbysund, Groenland, op ongeveer 70°NB. Foto:
Georg Gollman
Zomer op Vanna, Noorwegen, op ongeveer 70°NB.
Foto: blackone
Seizoensweersvoorspellingen
Het is over het algemeen niet mogelijk het weer meer dan enkele dagen vooruit te voorspellen, maar bruikbare voorspellingen van gemiddelde condities kunnen een paar maanden vooruit gemaakt worden op basis van informatie over de oceaan.
Trage chommelingen in de temperatuur van de zeespiegel (sea surface temperature, SST) beïnvloeden weerspatronen over de hele wereld. Deze schommelingen kunnen met enig succes tot 6 maanden vooruit voorspeld worden aan de hand van anomalieën in de stroming van oppervlaktestromen.
Gegevens van oceaanstroming en temperatuur worden opgenomen in numerieke modellen die dienen om seizoensvoorspellingen te doen van het gemiddelde weer dat je over een grote regio mag verwachten - gewoonlijk gegeven als waarschijnlijke temperaturen of regenval boven of onder het gemiddelde op lange termijn.
Seizoensvoorspellingen voor Europa zitten nog in de experimentele fase en de betrouwbaarheid ervan is relatief laag. In de tropen is het verband tussen SST patronen en seizoensgebonden weertrends sterker en seizoensvoorspelling is succesvoller, vooral in jaren met een sterke El Niño of La Niña.
Satelliethoogtemetingen van anomalieën van de zeespiegelhoogte (de afwijking van de gemiddelde zeespiegelhoogte) laten ons toe schommelingen in de tropische Stille Oceaan te volgen en het begin van het El Niño-gebeuren waar te nemen.
