2. Ecosystemen   (1/6)

Biodiversiteit

Biodiversiteit, wat een korte benaming is voor biologische diversiteit, is een begrip dat de alle soorten van leven op Aarde beschrijft. Het omvat dus niet alleen bijzondere soorten, zoals de Reuzenpanda, maar de hele diversiteit aan levensvormen, van de mens tot aan de kleinste micro-organismen.

Manta Rog

Bedreiging van de Biodiversiteit

De mens heeft een grote invloed op al het leven op Aarde, helaas niet altijd ten goede. Op veel plaatsen op Aarde staat de biodiversiteit onder druk door menselijk handelen. De belangrijkste bedreigingen worden veroorzaakt door:

• Verlies aan Habitat
• Vervuiling van de kust
• Invasieve soorten
• Uitbuiting
• Overbevolking

Verlies aan Habitat en versnippering van het leefgebied wordt door ecologen beschouwd als de belangrijkste oorzaal van verlies aan biodiversiteit. Het verwijderen van de natuurlijke vegetatie ten behoeve van landbouw, huizen, houtproductie, industrie, maar ook het droogleggen van moerassen of het onderlopen van valleien om waterreservoirs aan te leggen; al deze activiteiten verwoesten het habitat en het bijbehorende ecosysteem. Daarbij komt dat soms het resterende habitat te verbrokkeld of te klein wordt voor bepaalde levensvormen. Ook kunnen stukjes habitat zo ver uit elkaar liggen dat een organisme niet meer van het een naar het ander kan bewegen.

Al de vierkantjes bevatten vijvers voor garnalenkweek in een Vietnamese delta. Voorheen was dit gebied een Mangrove bos. De troebele gebieden in het water worden veroorzaakt door sediment en voedingstoffen die van de boerderijen op het land afkomstig zijn.
Bron: NASA

Invasieve vreemde soorten zijn de tweede belangrijke bedreiging van biodiversiteit op Aarde. Deze vreemde soorten worden bewust of per ongeluk in het mariene milieu gebracht. Deze soorten veroorzaken soms grote problemen voor het oorspronkelijke ecosysteem; van kleine problemen voor individuele soorten tot grote verandering in het functioneren van het hele ecosysteem en zelfs extinctie van soorten. Dit is een wereldwijd probleem. Vermoedelijk zal het probleem groter worden in de komende eeuw door klimaatverandering en de toename in wereldwijde handel en toerisme. Invasieve soorten vormen een enorme economische kostenpost voor landbouw, bosbouw, visserij, andere menselijke activiteiten en vormen zelfs een gevaar voor onze gezondheid.

Je kan veel meer leren over invasieve soorten in de tutorial Zeevervuiling.

Vervuiling vergiftigt momenteel al het leven op Aarde, zowel op land als in het water, en draagt bij aan de klimaatverandering (zie hieronder). Elke chemische stof op de verkeerde plaats of in de verkeerde concentratie kan worden opgevat als vervuiling. Transport, industrie, bouwactiviteiten, winning van grondstoffen, energieopwekking, landbouw en bosbouw dragen bij aan de vervuiling van atmosfeer, land en water. Deze chemische stoffen hebben direct effect of de biodiversiteit of leiden tot veranderingen in de chemische balans in het milieu. Dit kan verder leiden tot sterfte van soorten en achteruitgang van habitat. Je kan veel meer leren over vervuiling in de tutorial Zeevervuiling.

Over exploitatie door de mens veroorzaakt enorme verwoesting van natuurlijke ecosystemen. Deze exploitatie gebeurt ten behoeve van voedsel (bv. vis), bouw (bv. bomen), industriële producten (bv. vet en huiden), dierhandel (bv. reptielen, vis, orchideeën, mode (bv. bont en ivoor) en traditionele medicijnen (bv. hoorn van een neushoorn). Het verwijderen van een selectie van soorten kan het evenwicht in een ecosysteem verstoren. Bij het verwijderen zelf kan ook schade ontstaan aan het hele systeem (bv. bijvangst in de visserij).

Een indirect effect van over exploitatie wordt duidelijk in het voorbeeld van de Crown of Thorns zeester (COT). (1) Een volwassen COT leeft van het koraal; als er weinig COT zeesterren zijn is dit goed voor het koraal; ze verwijderen kapotte en minder gezonde delen. (2) Weekdieren en vissen eten jonge COT, waardoor de populatie niet teveel groeit. (3) Op veel plaatsen is door intensieve visserij het aantal vissen minder geworden wat heeft geleid tot explosieve groei van COT zeesterren. Dit kan weer leiden tot verwoesting van een koraal rif.
Bron: VU-IVM

De wereldwijde bevolking groeit in een exponentieel tempo met onder andere de hierboven beschreven gevolgen. Er zijn nu meer dan 6 miljard mensen op de wereld, en hoewel natuurlijk rampen, ziektes en honger zorgen voor minder mensen, is de bevolking steeds gezonder en blijft ze groeien. Het aantal mensen op Aarde is verdrievoudigd in de twintigste eeuw. Hoewel de huidige groei niet meer zo snel gaat is de voorspelling dat deze groei pas zal stoppen in de 23e eeuw op een niveau van 11 miljard mensen.

Het bekende palmeiland voor de kust van Dubai
Bron: Wikimedia Common