2. Olievervuiling

Casestudy: De olievlek van de Sea Empress

De gestrande Sea Empress ter hoogte van St. Anne's Head aan de ingang naar Milford Haven.
Vanwege de sterke winden (>15 knopen -7,5 m s-1) kon het schip niet opnieuw vlot gekregen worden, maar bleef het aan de grond zitten en olie lekken totdat het op 21 februari de haven binnengebracht werd.
Bron: International Tanker Owners Pollution Federation (ITOPF).

Op 15 februari 1996 strandde de Sea Empress bij St. Anne's Head aan de ingang van Milford Haven in Pembrokeshire in Wales. Gedurende de daaropvolgende 7 dagen lekte 72.000 ton lichte ruwe olie akomstig van het olieveld "Forties" in de Noordzee in zee. De brandstoftanks sloegen ook lek.

Luchtfoto van St Anne's Head, waar de Sea Empress aan de grond liep.
Bron: Countryside Council for Wales.

Verschillende dagen lang verhinderden sterke winden dat de Sea Empress weer vlot gekregen kon worden. Op 21 februari ging de wind liggen en werd het schip in Milford Haven binnengesleept, waar het lading- en stookolie bleef lekken totdat de tanks leeggemaakt konden worden. Veel van deze olie kwam terecht op de wadden ten zuiden van de haven, in een gebied met hoge milieuwaarde.

Oppervlakteolie bij St Anne's Head
Deel van een CASI-opname van St Anne's Head, waar de Sea Empress aan de grond liep, genomen op 21 februari, de dag dat het schip weer vlot gekregen werd en in Milford Haven werd binnengebracht. Dikke olie die van de plaats van het ongeval naar het zuiden drijft is te zien als bruine strepen in de stromingsrichting. CASI (Compact Airborne Spectrographic Imager) meet het weerkaatste zonlicht op zichtbare en nabij-infrarode golflengtes.
Bron: Environment Agency/NOC.

De kust van Pembrokeshire staat hoog aangeschreven voor haar flora en fauna en bijzondere natuurlijke schoonheid en is bij zowel toeristen als plaatselijke bewoners populair. De tijd van het jaar, de windrichting en de doeltreffende schoonmaak op zee reduceerde de impact op het milieu, maar er waren desalniettemin negatieve effecten op visbestanden en toerisme evenals op de flora en fauna. Vooral vogels die op de wadden en op zee overwinterden werden zwaar getroffen.

Het lot van de olie

Ongeveer 40% van de lichte olie verdampte en werd door de wind weggeblazen. Nog eens 28% werd op natuurlijke wijze verspreid door golven en stromingen. De mechanische ruiming werd gehinderd door de sterke winden en er werd slechts 1-2% van de olie gerecupereerd. Dispergeermiddelen werden echter met succes vanuit een vliegtuig gesproeid en het resultaat was dat ongeveer 24% van de olie chemisch gedispergeerd werd. De overige 5-7% van de olie bereikte de kust en verspreidde zich over een 200 km lange kustlijn. Tegen die tijd was de 4-5 duizend ton olie omgezet in ongeveer 11-16 duizend ton water-in-olie-emulsie.

Teledetectie van de olievlek

CASI- luchtopname van de Sea Empress aan de pier in Milford Haven
Deze opname werd op 21 februari gemaakt, kort nadat het schip de haven was binnengebracht. Een dam langszij helpt om wat van de olie tegen te houden, maar deze is ontsnapt en drijft naar de zuidelijke kust van Haven. Dikkere olie is te zien als bruine of rode strepen; dunne oppervlakteolie ziet er lichtblauw (glans) uit.
Bron: Environment Agency / V.Byfield, NOC.

Ondersteuning vanuit de lucht voor de schoonmaak op zee

Inspectie van het gebied vanuit de lucht maakte gebruik van waarnemingen met het oog door getraind personeel. Ze werden geholpen door de Zijwaarts Kijkende Luchtradar (SLAR) en ultraviolet- en thermische infraroodvideocamera's. De video-opname werd weergegeven op monitoren in de cabine van het vliegtuig. Op deze manier was het inspectievliegtuig in staat om de schoonmaakinspanningen te dirigeren naar plekken met dikke olie, waar mechanische recuperatie of het sproeien van dispergeermiddelen het meest doeltreffend zou zijn.

Evaluatie van het milieu-effect

CASI-luchtopname van de Sea Empress aan de pier in Milford Haven op 27 februari 1996.
De tanks zijn leeggepompt en het schip lekt geen olie meer. Strepen van oppervlakteglans (zeer dunne olie) zijn nog steeds te zien in Angle Bay in het zuiden.
Bron: Environment Agency / V.Byfield, NOC.

Gedurende twee dagen (22 en 27 februari) werden extra inspecties uitgevoerd vanuit een tweede vliegtuig dat aan het Milieuagentschap toebehoorde en dat uitgerust was met thermische video en CASI (Compact Airborne Spectrographic Imager) - een instrument dat door de zee weerkaatst licht registreert bij optische en nabij-infrarode golflengtes.

De CASI-gegevens werden niet gebruikt om de schoonmaak te dirigeren, maar werden later gecombineerd met gegevens van het vliegtuig van de kustwacht en satellietbeelden van ERS en RADARSAT om de geografische omvang van de olievlek en de ernst van de vervuiling in getroffen gebieden te beoordelen. Deze effectrapportering gaf ook aanbevelingen van hoe het gebruik van teledetectietechnieken bij olievlekken in de toekomst te verbeteren.

Radarbeelden vanuit een satelliet (SAR)

RADARSAT-beeld van 22 februari.

Olie is zichtbaar op radarbeelden omdat deze rimpels op het water dempt en het radarsignaal vermindert dat naar de sensor teruggekaatst wordt. Tengevolge daarvan zien plekken met olie er donker uit. Gebieden met weinig wind zien er echter eveneens donker uit, omdat er minder wind is om het zeeoppervlak te doen golven.

Op dit RADARSAT-beeld zijn de twee voornaamste gebieden met dat "donkere" water te vinden in Milford Haven en in Carmarthen Bay. Uit andere waarnemingen weten we dat er oppervlakteolie was in Milford Haven, maar het donkere water daar zou ook het gevolg kunnen zijn van het feit dat de haven afgeschermd is van de wind. Zonder extra informatie is het moeilijk te zeggen of dit olie- of windschaduw is.

De donkere plekken in Carmarthen Bay, vooral ver van de kust zijn naar alle waarschijnlijkheid het gevolg van het dempen van de golven door olie. We weten uit andere waarnemingen dat er op 22 februari olie was in het westelijke deel van de baai.

Bron: ESA / Environment Agency

Satellietbeelden werden niet gebruikt om de schoonmaak te helpen. In 1996 was radardetectie per satelliet van olievlekken nog in het experimentele onderzoekstadium en de verwerking van de gegevens duurde te lang om de beelden van nut te laten zijn voor de mensen die de bestrijding van de oliespill planden.

ERS-1 SAR beeld van 26 februari.

Plekken met olie en plekken met weinig wind zien er donker uit op SAR-beelden. Op dit SAR--beeld (synthetic aperture radar) van ERS is er weer "donker" water te zien in Milford Haven en Carmarthen Bay. We weten uit andere waarnemingen dat er nog steeds oppervlakteolie was in Milford Haven. Zonder voorafgaande kennis zou de meest aannemelijke uitleg echter zijn dat de haven er donker uitziet omdat deze tegen de wind beschut is.

Dit was de dag voordat de overblijvende olie aanspoelde op de westelijke stranden in Carmarthen Bay. De vorm van de donkere vlekken duidt erop dat ze waarschijnlijk olie zijn.

Bron: ESA / Environment Agency

Een klein aantal radarbeelden van de ERS-satelliet van het Europees Agentschap voor de Ruimtevaart en van de Canadese RADARSAT lieten wel oppervlakteolie zien. Ze werden gebruikt voor latere studies over de vlek. Twee van deze beelden laten we hier links zien.

Eenmaal de schoonmaak voorbij was, bestelde het Milieuagentschap een studie van alle beschikbare teledetectiegegevens om aanbevelingen te ontwikkelen van hoe teledectectie doeltreffend gebruikt kan worden bij toekomstige incidenten. Deze studie toonde aan dat de beste informatie verkregen wordt met gegevens van verschillende sensoren, met satellietbeelden die een overzicht geven en gegevens vanuit de lucht die meer directe en gedetailleerde informatie verstrekken.

CASI-beeld van het Tenby-gebied in Carmarthen Bay op 27 februari 1996.
Deze luchtopname van het Tenby-gebied in het westen van de Carmarthen Bay werd gemaakt door de CASI-sensor van het Milieuagentschap op de dag dat de oppervlakteolie door de wind in het gebied aan land gespoeld werd. De opname toont een grote krul met dikke, geëmulgeerde olie (rood en zwart) evenals plekken met gedispergeerde olie (groen). Twee schoonmaakschepen zijn te zien als kleine stippen die proberen de emulsie te recupereren voordat deze de kust bereikt.
Bron: Environment Agency/V.Byfield, NOC

Thermisch infraroodbeeld van het Tenby-gebied gemaakt op hetzelfde tijdstip als het CASI-beeld.
Dit thermisch videobeeld is gedraaid zodat het noorden boven is om te kunnen vergelijken met het overeenkomstige CASI-beeld. Hier is de dikke olie te zien als lichte krullen met donkergrijze randen - donkerder dan het omringende water. De gedispergeerde olie die op het CASI-beeld te zien is kan door de thermische sensor niet gedetecteerd worden.
De heldere kleur is het gevolg van de opwarming van een zeer dikke emulsie door zonlicht tot een temperatuur die hoger is dan die van het water. Dunnere plekken met olie verliezen sneller warmte en zijn niet warmer dan het water. Ze zien er donkerder uit omdat olie een lagere emissiviteit heeft (geeft minder straling af bij dezelfde temperatuur).
Bron: Environment Agency/V.Byfield, NOC

Een vergelijking van sensoren vanuit de lucht

Radar, ultraviolet-, optische (zichtbaar licht en nabij-infrarood) en thermische sensoren zijn gevoelig voor verschillende diktes van oppervlakteolie.

Radarsensoren zijn gevoelig voor zeer dunne olie.
Ultraviolet sensoren zijn gevoelig voor olie dikker dan 0,01-0,05 micron. De olie ziet er lichter uit dan water, wordt lichter naarmate de oliedikte toeneemt.
Optische sensoren kunnen relatieve oliediktes van ongeveer 2-500 micron meten en kunnen ook in water gedispergeerde olie detecteren.
Thermische infrarood sensoren meten relatieve diktes van ongeveer 50 micron.

De beelden rechts laten hetzelfde gebied met oppervlakteolie (bij Tenby) zien, gemeten met zowel optische als thermische-infraroodsensoren. De huidige olievlekbestrijding in het VK heeft nu toegang tot al deze verschillende types sensoren vanuit de lucht, die niet enkel gebruikt kunnen worden bij de beoordeling van het effect na de lozing maar ook in combinatie met olievlekmodellen om te helpen voorspellen waar de olie door wind en stromingen naartoe getransporteerd kan worden.

Kaart van zuidelijk Wales en het Kanaal van Bristol.
De plaats van het ongeval bij St Anne's Head is aangeduid met een kruis. Bijna meteen dreef olie Milford Haven binnen. De olie werd waargenomen met luchtradar en strekte zich van Skomer zuidwaarts uit over het Kanaal van Bristol naar Lundy. Later op het einde van de week kwam olie ook Carmarthen Bay binnen.
Bron: P. Dyrynda, School of Biological Sciences, University of Wales Swansea, UK. (Met toelating)

Bestrijding van de olievlek

Schoonmaak op zee in de buurt van Tenby in de Carmarthen Bay op 27 februari.
Dit deel van een CASI- (Compact Airborne Spectrographic Imager) -beeld toont een dikke olie-emulsie aan de oppervlakte als zwart en groen. Dunnere oppervlakteolie en olie gedispergeerd in het water ziet er groen uit. De schoonmaakschepen zijn te zien bij de punt van de olievlek die dammen en olievegers gebruiken om de olie-in-water-emulsie te recupereren.
Bron: Environment Agency/NOC

De bestrijding van de olievlek werd gecoördineerd door de "Marine Pollution Control Unit (MPCU)" van de Britse kustwacht. Op zee dirigeerde een inspectievliegtuig de schoonmaak naar plekken met dikke olie, waar het sproeien van dispergeermiddelen en verwijderen met dammen en olievegers het meest doeltreffend zouden zijn.

Schoonmaak van het strand in de buurt van Saundersfoot in de Carmarthen Bay.
De meeste olie in dit gebied spoelde aan op 27 februari. Tegen dan bestond dit voor meer dan 50% uit een water-in-olie-emulsie en was deze meer dan verdubbeld in volume.
De olie was erg viskeus en stug vanwege de kou en was relatief gemakkelijk van het zand en de rotsen af te schrapen.
Bron: P. Dyrynda, University of Wales, Swansea. (Met toestemming).

The shoreline clean-up involved over a thousand workers (not counting volunteers who were trying to save wildlife). The effort concentrated on removing oil from beauty spots and public beaches of importance to the tourist industry. Within six weeks of the accidents these beaches were visibly clean and available for use.

Bij de schoonmaak van de kust kwamen er meer dan duizend werkers te pas (vrijwilligers die flora en fauna probeerden te redden niet meegeteld). De inspanningen concentreerden zich op het verwijderen van olie van mooie plekken en openbare stranden die voor de toeristische sector belangrijk zijn. Binnen zes weken na de ongevallen waren deze stranden zichtbaar schoon en beschikbaar voor gebruik.

Kaart met de kustlijn die het meest door de olie getroffen was.
De kustlijn waar de olie aanspoelde is in rood aangegeven. Sommige gebieden werden al op de eerste dag getroffen; dit was onder andere Milford Haven en de gebieden ten zuiden van Skomer en rond St. Anne's Head, waar het ongeval gebeurde. De winden draaiden toen naar het noorden en dreven de olie zuidwaarts over het Kanaal van Bristol. De meeste olie spoelde aan toen de winden weer draaiden op 27 februari en de olie op de kustlijn ten westen van Carmarthen Bay dreven. Bron: P. Dyrynda, University of Wales, Swansea. (Met toelating).

Tegen Pasen was er slechts ongeveer 500 ton olie op rotsen en stranden achtergebleven. Enige schoonmaak was nog steeds nodig gedurende de volgende 18 maanden, toen losse olieklonters op de stranden verschenen of loskwamen van offshore-sedimenten.

Over het algemeen werd de bestrijding van de olievlek als succesvol beschouwd en de schade niet zo erg als ze had kunnen zijn. Daar waren een aantal redenen voor. Door de tijd van het jaar waren toerisme en vogels minder getroffen dan indien het lek later in het jaar zou zijn voorgevallen. Sterke winden dreven de olie van de kust weg gedurende de eerste week en creëerden golven die hielpen om de olie op zee te dispergeren. Dit hield in dat er tijd was om een doeltreffende schoonmaakoperatie op zee op touw te zetten, waardoor de hoeveelheid oppervlakteolie die uiteindelijk aanspoelde toen de winden draaiden afnam.

Een kijkje op twee gebieden die door de olie getroffen zijn

Angle Bay, Milford Haven

Graslanden en bij eb droogvallende wadden in Angle Bay.
Dit beeld van Angle Bay aan de zuidkant van Milford Haven werd enige tijd na de oliespill van de Sea Empress genomen. De graslanden van deze rustige baai zijn rijk aan flora en fauna en herbergen veel verschillende soorten broedvogels. De bij eb droogvallende wadden, die in de verte te zien zijn, zijn belangrijke voedingsbodems voor waadvogels.
Bron: Countryside Council for Wales.

Angle Bay aan de zuidkant van Milford Haven was een van de eerste stranden die getroffen werden. De olie spoelde aan op de avond na het aan de grond lopen van het schip en gedurende de daaropvolgende paar dagen werd een groot gedeelte van de kustlijn binnenin de Haven met olie besmeurd. Toen de Sea Empress op 22 februari in de Haven werd binnengebracht, bleef olie uit de lading- en brandstoftanks lekken totdat deze leeggemaakt konden worden (zie CASI-opname links).

Angle Bay is goed beschermd tegen wind en golven met een kustlijn van meer dan 3 km lang. De stranden en de bij eb droogvallende wadden zijn belangrijk als voedings- en rustgebied voor overwinterende en migrerende wilde watervogels en waadvogels. De baai zorgt ook voor bedden met het nationaal zeldzame zeegras Zostera en is tot een "Site of Special Scientific Interest (SSSI)" (een site met speciale wetenschappelijke betekenis) uitgeroepen.

Schoonmaak aan de westkust van Angle Bay.
De schoonmaak begon op 16 februari en duurde meer dan een maand. De olie werd verwijderd door geulen te graven om olie en water te verzamelen en op te zuigen in opvangtanks.
Bron: Countryside Council for Wales.

Op sommige plaatsen is de kust bereikbaar vanaf de weg of het kustpad van Pembrokeshire, en deze gebieden zijn van grote waarde voor vrijetijd en toerisme. In het verleden werden ook in aanzienlijke mate schaaldieren gevangen en aas opgegraven in de baai.

De schoonmaak begon op 16 februari met tot 20 personen en ging door tot 20 maart. Het grootste deel van de olie werd verwijderd door geulen te graven en olie op te zuigen, rotsoppervlakken werden gereinigd met hogedrukreiniging. Toen de schoonmaak terug aangevat werd halverwege mei, werd gemeld dat olie in de modderige sedimenten gedrongen was en dat er zich mobiele stookolie bevond onder een oppervlakte bedekt met stenen. Een kleine hoeveelheid van deze olie is nog achtergebleven nadat het schoonmaken werd stopgezet in de herfst van 1996.

Na het lek was er kritiek op de ruimingsactie in Angle Bay. Wadden zijn erg gevoelig voor vertrappeling en verstoring door wandelende mensen of door voertuigverkeer. De schoonmaakploegen hebben geprobeerd schade aan het gebied te vermijden, maar sommige ecologen waren van mening dat de schoonmaakinspanningen meer schade deden dan de olie zelf en dat de wadden met rust hadden moeten gelaten worden om ongestoord te kunnen herstellen.

Oppervlakteolie in de buurt van Tenby in de Carmarthen Bay.
Op deze luchtfoto ziet de oppervlakteolie er bruinachtig rood uit tegen het blauw van Carmarthen Bay. De eerste olie heeft de kustlijn ten noorden van de kaap reeds bereikt.
Bron: Countryside Council for Wales.

Saundersfoot Bay

De meeste olie die op de stranden in het westen van de Carmarthen Baai aanspoelde, kwam aan op 27 februari toen de wind van richting veranderde en grote hoeveelheden emulsie aan land bracht in de omgeving van Tenby. Veel van de stranden in dit gebied zijn populair bij toeristen, vooral tussen de vakantieplaatsen Tenby en Saundersfoot Bay.

Zicht vanuit Saundersfoot Leisure Park over de baai.
Deze foto, die veel later in de zomer genomen is, laat zien waarom Saundersfoot Bay zo geliefd is bij lokale bewoners en toeristen.
Bron: Saundersfoot Bay Leisure Park.

Er begon een grote schoonmaakoperatie, waarbij meer dan 650 mensen betrokken waren (zij die bij het redden van flora en fauna betrokken waren niet meegeteld). De kust in Carmarthen Bay heeft een grote variëteit aan strandtypes: van populaire zandstranden tot rotsen, keien- en kiezelstranden met rotsen. Vele zijn moeilijk toegankelijk en verscheidene zijn milieugevoelig.

Oppervlakteolie rond de rots in Saundersfoot Bay.
Rood-bruin gekleurde geëmulgeerde oppervlakteolie spoelde rond de rots in Saundersfoot Bay nadat de wind eind februari van richting veranderd was. Waar de rots het zand raakt, is deze zwart. Verscheidene met olie besmeurde vogels spoelden samen met de olie aan. Honderden vrijwilligers namen deel aan de reddingsoperatie van flora en fauna.
Bron: P. Dyrynda, University of Wales, Swansea.

De meeste olie die de kust bereikte was water-in-olie-emulsie. In de winterkou was deze visceus en stug en relatief gemakkelijk van rotsen en zandstranden af te schrapen. Hierdoor konden de stranden op tijd voor het toeristenseizoen van olie ontdaan worden en de impact ervan op deze sector worden geminimaliseerd.

Flora en fauna waren erger getroffen, vooral vogels. Georganiseerd door de RSPCA (Royal Society for the Prevention of Cruelty to Animals) hielpen honderden vrijwilligers zeevogels, waadvogels en andere fauna en flora te redden. De meeste van de met olie besmeurde vogels overleefden het niet. Ondanks het verlies tonen studies aan dat populaties na een paar jaar weer grotendeels hersteld waren.