3. Syndromen van mondiale verandering


Syndromen van mondiale verandering laten zichzelf identificeren als functionele voorbeelden van natuurlijke en burgerlijke trends wereldwijd. Ze geven gestalte aan uiterst complexe natuurlijke en antropologische processen en worden ook aanzien als mondiaal zinvolle klinische beelden van de aarde.

Systeemgerichte aanpak

In het jaarrapport van 1996 van de Duitse Adviesraad over Mondiale Verandering (WBGU = Wissenschaftlicher Beirat der Bundesregierung Globale Umweltveränderungen) werden de centrale probleemgebieden van wereldwijde toekomstige veranderingen beschreven als syndromen van mondiale verandering.

Met geïntegreerd onderzoek naar mondiale verandering volgt een systeemgerichte aanpak die de mensheid ziet als een actieve factor van planetair belang. Enkel een gekoppelde en interdisciplinaire aanpak is opgewassen tegen de hoge complexiteit van de dynamische correlatie, en introduceert tegelijkertijd op een zinvolle wijze het concept van blijvende verandering. De belangrijkste evoluties van mondiale verandering worden gebruikt als kwalitatieve elementen als trends of syndromen van mondiale verandering. Dit wordt omgezet in een kwalitatief systeem, het mondiale netwerk (WBGU 1996).

Opdrachten:
1. Leg aan je klasgenoten het syndroomconcept uit.
2. Hoe verschilt dit concept van ander onderzoek over mondiale verandering?
3. Klik op de beelden en koppelingen in onderstaande tabel en informeer je over het gekozen syndroom.

De onderliggende Stelling van het Syndroomconcept is: "De complexe mondiale milieu- en ontwikkelingsmoeilijkheden zijn teruggebracht tot een beheersbaar aantal milieudegraderende patronen." (WBGU 1996).

Kenmerkend voor de syndromen van mondiale verandering zijn het transsectoriële karakter ervan (ze strekken zich uit over verschillende sectoren zoals economie, milieu, maatschappelijke gemeenschap, enz.), de rechtstreekse en onrechtstreekse relatie ervan met het milieu, evenals het voorkomen ervan op verschillende plaatsen in de wereld. In dit probleem van doorsnede dienen de afwijking van mens-milieurelaties en de beduidende degradatie van het milieu verklaard te worden.

Om de problemen te kunnen oplossen is een aanpak van mondiale vastberadenheid nodig. Ieder syndroom/klinisch plaatje is een onafhankelijk basispatroon van door de burger teweeggebrachte milieudegradatie, gedeeltelijk met sterke zelf-versterkende mechanismes. Bovendien kan een passieve bedekking en/of actieve onderlinge reacties tussen afzonderlijke syndromen waargenomen worden (WBGU 1996).

Men kan drie groepen syndromen onderscheiden:

  • Een syndroom als effect van onaangepast gebruik van natuurlijke rijkdommen (bijvoorbeeld de ontbossing van tropische regenwouden).
  • Mens-milieuproblemen die het gevolg zijn van tijdelijke ontwikkelingsprocessen (bijvoorbeeld suburbanisatie)
  • Milieudegradatie door onaangepast storten (bijvoorbeeld afvalstortplaatsen/ stortterreinen)

Syndroomgroepen

Gebruik

Syndroom

Uitleg

Voorbeeld
  Sahel-syndroom Overgebruik van marginale habitats voor landbouw Sahel-zone
Uitputtings-syndroom Uitputting van natuurlijke ecosystemen Ontbossing van tropische regenwouden, bv. in Brazilië
  Migratie-syndroom Milieudegradatie door het verlaten van traditionele vormen van landgebruik Landelijke gebieden, bv. in Noord-Pakistan
  Stofkom-syndroom Tijdelijke industriële cultivering van bodem en water Midwesten van de V.S.
Katanga-syndroom Milieudegradatie door vernietiging van niet-hernieuwbare rijkdommen Grondstoffen-mijnen (diamantmijnen), mijnbouw
Massa-toerisme-syndroom Ontwikkeling en beschadiging van natuurgebieden om recuperatieredenen en voor toerisme Mallorca, Tenerife
  Verbrande aarde-syndroom Vernietiging van het milieu door militair gebruik Vietnam-oorlog

Syndroomgroepen

Ontwikkelingen

Syndroom

Uitleg

Voorbeeld
Aralmeer-syndroom Milieuschade door opzettelijk natuurontwerp voor grote projecten Aralmeer, Three-Gorges-dam
Groene-revolutie-syndroom Milieuschade door de expansie van habitat-vreemde landbouwproductiemethodes Groene Revolutie in India, serres
  Kleine tijger-syndroom Verwaarlozen van ecologische normen in de loop van uiterst dynamische economische groei Steden in Zuid-Oost-Azië
Favela-syndroom Milieudegradatie door niet gereglementeerde verstedelijking Marginale steden in megasteden
Suburbia-syndroom Landschapsschade door geplande uitbreidingen van steden en infrastructuren Suburbanisatie in Noord-Amerika
  Beschadigings-syndroom Op zichzelf staande door de mens veroorzaakte milieucatastrofes met langetermijneffecten Olielozingen, Tsjernobyl

Syndroomgroepen

Storten*

Syndroom

Uitleg

Voorbeeld
  Hogere schoorsteen-syndroom Milieudegradatie door diffuse verspreiding over lange afstand van de meest duurzame stoffen Ozonlaag
  Afvalstort-syndroom Milieuverbruik door gereglementeerd en niet gereglementeerd storten van menselijk afval Stortterreinen aan de rand van grote steden
  Vervuilde sites-syndroom Lokale contaminatie van omgeving goederen van industrieterreinen Manchester-Liverpool-Birmingham

* De syndroomgroep "Storten" is uitgesloten. Deze wordt hier volledigheidshalve opgenoemd.